KG:063:2022:4 Artikel 21, achtste lid SW. Wettelijke verdeling en verhuurde woning aan kinderen.

Aanleiding

Moeder overlijdt in 2022. Vader en twee kinderen zijn de erfgenamen, ieder voor 1/3de deel. De wettelijke verdeling is van toepassing. Tot de nalatenschap behoort onder andere een verhuurde woning. De woning wordt verhuurd aan één van de kinderen. De WOZ van de woning is € 200.000 en de leegwaarderatio bedraagt 78%.

Vraag

Is artikel 21, achtste lid, eerste volzin, Successiewet 1956 (hierna: SW) van toepassing bij een wettelijke verdeling van een nalatenschap als tot de nalatenschap een woning hoort die aan het kind wordt verhuurd?

Antwoord

Ja.

Bij een wettelijke verdeling verkrijgt de langstlevende echtgenoot van rechtswege alle goederen van de nalatenschap en de voldoening van de schulden van de nalatenschap komt voor diens rekening (artikel 4:13 van het Burgerlijk Wetboek). De kinderen verkrijgen een vordering op de langstlevende echtgenoot overeenkomend met de waarde van hun erfdeel. De waarde van de verkrijgingen wordt bepaald met toepassing van de waarderingsbepalingen van de SW. Indien een verkregen woning geheel of gedeeltelijk wordt verhuurd, wordt de woning voor een lagere waarde in aanmerking genomen (leegwaarderatio), zie artikel 21, achtste lid, eerste volzin, SW en artikel 10a, van de Uitvoeringsregeling schenk- en erfbelasting (hierna: URSE). Aangezien de langstlevende echtgenoot de verhuurde woning verkrijgt, is de leegwaarderatio van toepassing. Deze leegwaarderatio werkt door in de waardering van de vordering van de kinderen.

Beschouwing

Het waardedrukkende effect (leegwaarderatio in plaats van volle WOZ-waarde) wordt niet in aanmerking genomen, indien de verhuurde woning wordt verkregen door een huurder (artikel 21, achtste lid, laatste volzin, SW). Daar is hier echter geen sprake van. De huurder verkrijgt geen onroerende zaken, maar erft van rechtswege een vordering. De huursituatie (en daarmee het waardedrukkende effect) blijft derhalve, ook na overlijden van de erflater, voortbestaan.

In HR 31 december 1995, ECLI:NL:HR:1995:AA3167 komt naar voren dat de lagere waarde (van de woning) doorwerkt naar de vorderingen van de kinderen. Uit dit arrest blijkt dat bij een ouderlijke boedelverdeling de heffing van erfbelasting aansluit bij de door de erflater tot stand gebrachte verdeling en dat, als voor de woning (bij de langstlevende) een afwaardering plaatsvindt, deze afwaardering doorwerkt naar de waardering van de vorderingen van de kinderen.

Evenals bij een ouderlijke boedelverdeling, wordt bij de wettelijke verdeling de nalatenschap van rechtswege verdeeld. In het voorbeeld verkrijgt vader de verhuurde woning van rechtswege.

De casus van HR 31 december 1995 kan voor de wettelijke verdeling gelijk worden uitgelegd als voor de ouderlijke boedelverdeling. Omdat de woning bij de langstlevende echtgenoot wordt gewaardeerd rekening houdend met de leegwaarderatio, worden ook de vorderingen van de kinderen (ook als één van hen de woning huurt) gewaardeerd rekening houdende met deze leegwaarderatio.

Dit betekent inzake het voorbeeld onder het kopje Aanleiding dat de waarde van de woning bij vader voor een bedrag van € 156.000 (€ 200.000 * 78% leegwaarderatio) in aanmerking wordt genomen. De kinderen verkrijgen een vordering, bij het bepalen van de hoogte van hun verkrijging wordt de woning ook op € 156.000 gewaardeerd.

Anders is de situatie als de langstlevende komt te overlijden met achterlating van kinderen die elk voor een gelijk deel erfgenaam zijn en één van hen is de huurder van erflaters woning. Voor het hurende ervende kind geldt dan de WOZ-waarde (artikel 21, achtste lid, laatste volzin, SW), terwijl voor het andere ervende kind de leegwaarderatio (artikel 21, achtste lid, eerste volzin, SW) geldt. Zie hiervoor het arrest van de Hoge Raad van 9 april 2010, ECLI:NL:HR:2010:BL0105, BNB 2010/219.

NB De tabel van artikel 10a Uitvoeringsbesluit SW wordt periodiek herzien. Het voorbeeld sluit aan bij de tabel van de jaren 2014-2022.